Isoleren aan de binnenzijde van je buitenmuur

Isoleren aan de binnenzijde van je buitenmuur: de voordelen van dampopen oplossingen

Isoleren aan de binnenzijde van gebouwen: het wordt steeds vaker toegepast. Vooral wanneer buitenisolatie geen optie is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij monumentale panden of wanneer de beschikbare ruimte aan de buitenzijde beperkt is. Binnenisolatie brengt echter bepaalde technische uitdagingen met zich mee, zoals vochttransport en condensatieproblemen. Een goede opbouw en plaatsing is daarom essentieel. We schetsen de uitdaging en geven oplossingen.  

Langs binnen isoleren is een delicate manier van isoleren. Vocht- en condensatieproblemen liggen steeds op de loer. Beter wordt de spouw nagevuld met spouwmuurisolatie of wordt aan de buitenzijde isolatie aangebracht achter bijvoorbeeld crepi, steenstrips of een houten lattenwerk. Maar soms is dat geen optie. Denk aan historische panden, mooie gevels of huizen die over de rooilijn staan en dus geen ruimte hebben om langs buiten te isoleren. Isoleren aan de binnenzijde is dan de enige optie. Hierbij zijn grofweg twee systemen te onderscheiden: een dampdichte opbouw versus een capillaire of dampopen opbouw. Beide manieren hebben aandachtspunten, maar eens goed geplaatst, verhogen ze je comfort aanzienlijk. 

Vocht als uitdaging bij binnen isolatie
Isolatie plaatsen aan de binnenzijde is dus gevoelig voor vocht- en condensatieproblemen. Hoe zit dat? In tegenstelling tot isolatie aan de buitenzijde, wordt door het plaatsen van binnen isolatie de bestaande muur minder opgewarmd door de binnen lucht. De buitenmuur blijft kouder. Dit heeft twee belangrijke gevolgen:

Condensatie van waterdamp – Wanneer de temperatuur in de muur daalt, kan waterdamp sneller condenseren. Dit leidt tot meer vocht in de constructie, wat bijvoorbeeld schade kan veroorzaken aan houten balken die in de muur zitten en kunnen gaan rotten.
Bevriezing van vocht – Als vocht in de muur aanwezig is en de temperatuur onder nul zakt, kan het bevriezen. Water zet uit bij bevriezing, wat ervoor kan zorgen dat bakstenen of andere materialen barsten.
Om deze problemen te voorkomen, is het belangrijk om te zorgen dat de muur zo droog mogelijk blijft. Door bijvoorbeeld opstijgend vocht te vermijden, maar ook door het vochttransport van binnenuit te controleren. Voordat je begint, moet je daarom de staat van je muren en de omgeving goed analyseren. Het is de enige manier om onaangename en nare verrassingen te voorkomen.

Dankzij de natuurlijke vochtregulatie en de ecologische voordelen wint deze methode steeds meer aan populariteit in de bouwsector."

Keuze van je isolatiesysteem
Wanneer isoleren aan de binnenzijde een mogelijkheid is, dan zijn er grofweg twee strategieën die je kan toepassen, elk met hun voordelen en aandachtspunten:

Dampdichte opbouw 

Een dampdichte opbouw is het meest gekend. Het is deze manier van isoleren die je vaak ziet terugkomen in klusvideo’s. Bij dit systeem worden er ofwel dampdichte isolatieplaten (zoals pur) rechtstreeks op de muur gekleefd en nadien afgewerkt met bijvoorbeeld gipsplaten, ofwel wordt er een ‘voorzetwand’ aangebracht, waarbij de ruimte tussen de bestaande muur en de afwerkingsplaten wordt opgevuld in een rooster met een dampopen isolatiemateriaal zoals minerale wol. De isolatie in dat rooster kan je perfect ecologisch uitvoeren, bijvoorbeeld met isolatiematten van houtwol of ingeblazen papiervlokken. Helaas is er voor een dampdichte isolatieplaat geen ecologisch alternatief.

Om vochttransport en ophoping van vocht te vermijden wordt aan de warme binnenzijde van de isolatie een dampscherm geplaatst om te voorkomen dat waterdamp in de constructie binnendringt. Dit vereist een luchtdichte plaatsing, waarbij het dampscherm correct wordt aangesloten op aangrenzende constructies zoals vloer en plafond. 

Om schade aan de constructie door doorboringen te voorkomen, maakt men vaak gebruik van een leidingspouw. Een leidingspouw is een ruimte in de wand waarin de leidingen van elektriciteit, verwarming en sanitair kunnen weggewerkt worden. De ruimte, enkele centimeters diep, bevindt zich tussen het dampscherm - bijvoorbeeld een afgeplakte dampdichte OSB-plaat-  en de uiteindelijke muurafwerking - bijvoorbeeld een vezel versterkte gipsplaat.

Dampopen (capillair actieve) opbouw 

Een tweede mogelijkheid is een capillair actieve of dampopen opbouw. Hierbij maakt men gebruik van materialen die vocht laten condenseren binnen de isolatie zelf en vervolgens via capillaire werking naar binnen terug afvoeren. Dit systeem vereist naast een deskundige plaatsing dus ook een aangepaste materiaalkeuze. Denk aan houtvezelplaten, leempleisters of kalk gebonden isolatie zoals kalkhennepblokken. Deze materialen kunnen vocht uit de lucht en uit de constructie opnemen en later weer afgeven, waardoor ze helpen bij het reguleren van het binnenklimaat. Dit voorkomt vochtophoping en schimmelvorming.

Denk bij een dampopen opbouw aan houtvezelplaten, leempleisters of kalk gebonden isolatie zoals kalkhennepblokken."

Aandachtspunten
Welke opbouw je ook verkiest: alles hangt af van de uitvoering. Kies je voor een dampdicht isolatiesysteem, dan is een nauwgezette plaatsing van het dampscherm essentieel om te voorkomen dat vocht uit de binnenlucht de muur binnendringt. Doe je dat niet, dan kunnen er problemen ontstaan wanneer er toch vocht in de constructie terechtkomt. Ook moet je opletten voor kleine beschadigingen in het dampscherm, bij bijvoorbeeld latere werken, en opletten dat bij aanvang van de werken er niet reeds veel  vocht in de muur aanwezig is. Een goede analyse en plaatsing is dus van belang. 

Capillair actieve isolatiesystemen hebben dit probleem niet. De gebruikte materialen laten een gecontroleerde hoeveelheid vocht door en geven dit geleidelijk weer af. Hierdoor blijft de constructie droog en worden eventuele schimmelproblemen vermeden. Dit maakt capillair actieve isolatie bijzonder geschikt voor oudere gebouwen met massieve muren die oorspronkelijk ontworpen waren om vocht op natuurlijke wijze af te voeren.

Toch vereist een dampopen opbouw ook een zorgvuldige aanpak. Het is essentieel dat het isolatiemateriaal correct wordt gekozen en dat er geen onbedoelde vochtbruggen ontstaan. Een voordeel is dan weer dat capillair actieve isolatie een lange levensduur heeft en weinig onderhoud vergt. Doordat vocht op een natuurlijke manier wordt gereguleerd, blijven de isolerende eigenschappen op peil en wordt schade aan de constructie vermeden. Dit maakt het een duurzame investering, ondanks dat de initiële kosten soms hoger liggen dan bij dampdichte systemen.

Bovendien zorgt een dampopen opbouw voor een aangenaam wooncomfort. Door de natuurlijke vochtregulering voelt je woning behaaglijk aan en wordt schimmelvorming voorkomen. 

Welk systeem je voorkeur ook heeft: bouwknopen, zoals aansluitingen tussen ramen, muren, plafond en vloeren moeten goed worden uitgevoerd om te voorkomen dat er koudebruggen ontstaan. Een goede voorbereiding en een grondige analyse van de bestaande muur en de situatie zijn noodzakelijk om de juiste oplossing te bepalen.

Isolatiewaarde:
Het nadeel van een capillair systeem is: je kan niet zo (makkelijk) dik isoleren. Bij een dampopen systeem mag de isolatiedikte niet meer dan 8 to 10 cm bedragen. Een grotere dikte verhoogt het risico op bouwschade doordat de vochthuishouding uit balans raakt. Wil je strikt je EPB-eisen halen, dan kom je er niet, en dan moet je overschakelen naar een dampremmend systeem. Hier kun je wel makkelijk 15 centimeter of meer isoleren.  Dat kan bijvoorbeeld met isolatiematten of ingeblazen isolatie, zoals cellulose, dat ingebracht wordt tussen een stijl- en regelwerk, en afgedicht wordt met een dampscherm of dampdichte platen. 

Hoe komt het dan dat je vaak dikke pakken isolatie aan de binnenkant ziet bij ecologische woningen? Meestal wordt er dan gebruik gemaakt van kalkhennepisolatie. Gemetste kalkhennepblokken kunnen aanzienlijk meer vocht opnemen en blijven functioneren bij dikkere isolatielagen tot wel 30 cm. Nadeel is dan weer: kalkhennepblokken zijn isolerend (lambda 0.07) maar niet zo goed isolerend als andere isolatieproducten (lambda 0.038-0.043). 

Het is daarom belangrijk om te beseffen dat capillair actieve isolatie niet altijd de meest efficiënte oplossing is in termen van isolatiewaarde en dat er bij beperkte ruimte compromissen gemaakt moeten worden tussen isolatiewaarde en ruimtebesparing.

Voorbeelden van capillair actieve Isolatiematerialen en systemen
1. Houtvezelplaten met leempleister
Een populaire opbouw bestaat uit stijve houtvezelplaten afgewerkt met een leempleister. Houtvezel heeft uitstekende vochtregulerende eigenschappen, terwijl leem vocht kan opslaan en bij droge lucht weer afgeven. Dit systeem wordt vaak toegepast in renovatieprojecten van oudere bakstenen woningen.

2. Kalkgebonden isolatieblokken
Kalkgebonden isolatieblokken, zoals kalkhennep, zijn ook een populaire keuze. Ze combineren goede thermische isolatie met een hoge vochtbufferende capaciteit. Ze worden vaak toegepast bij renovaties waar een natuurlijk ademend materiaal gewenst is.

Conclusie
Bij binnen isolatie is het cruciaal om rekening te houden met de vochtbalans van de constructie. Terwijl dampdichte isolatie het risico op ingesloten vocht met zich meebrengt, biedt capillair actieve isolatie, mits een goede uitvoering, een veilige en duurzame oplossing. Al boet je wel mogelijk in op isolatiewaarde. Of het een ideale oplossing is voor jouw project is, valt steeds te bezien.

Wat wel zo is: dankzij de natuurlijke vochtregulatie en de ecologische voordelen wint deze methode steeds meer aan populariteit in de bouwsector. Telkens geldt: een goed ontwerp en een correcte uitvoering blijven de sleutels tot succes. Door vooraf een goede vochtanalyse uit te voeren en de juiste materialen te kiezen, kan je een comfortabele woning verbouwen zonder risico op bouwschade.

Foto: Marble Moon